Barayti Ng Wika

Kahulugan Mga Halimbawa Mga Uri

Home > Barayti Ng Wika

Kahulugan: bilang ang wika ay bahagi ng bawat bansa at pamayanan, sinasaklaw din nito ang kultura, pamumuhay, at kasaysayan ng mga taong naninirahan dito.

Dahil ang mga tao ay may pagkakaiba, maging sa pagbigkas at pagsasalita ng wika ay nagkakaroon din ng Barayti o ‘variety’ sa wikang Ingles. Sinasaklaw ng Barayti ng wika ang paraan kung paano binibigkas o sinasalita ng mga tao ang nalalaman nilang wika.

Ang Barayti ng wika ay dulot ng pagkakaiba ng antas ng edukasyon, hanapbuhay o trabaho, henerasyon ng pagkabuhay o edad, pamumuhay sa lipunang kinabibilangan, at maging lokasyon o heograpiya ng isang lugar. Ang Barayti ng wika ay bunga din ng pagkakaroon ng heterogeneous na wika na nabubuo naman ayon sa pangangailangan ng paggamit nito na nagbubunga ng baryasyon ng wika.

Mga Uri at Halimbawa ng Barayti ng Wika

Ang pagkakaiba-iba ng pagbigkas sa mga salita ay nahahati sa iba’t ibang kategorya ayon sa pagkakagamit nito, kabilang ang dayalek, idyolek, sosyolek, ekolek, etnolek, creole, pidgin, at register. Ang walong uri ay mahalagang malaman upang matukoy kung paano naiiba ang pagtanggap at paggamit ng iba’t ibang uri ng tao sa mga wika at salita.

Dayalek

Ito ang pinakakaraniwang Barayti ng wikang alam at tanggap sa bansang tulad ng Pilipinas. Dahil ang Pilipinas ay isang arkipelago, nahahati sa mga pulo ang kinaroroonan ng mga tao na dahilan din upang makabuo ng kani-kanilang sistema ng pananalita. Ang dayalek o dialect ay uri ng pagsasalita na nabubuo ayon sa heograpikong kinabibilangan ng mga mamamayan. Karaniwang ang pagtanggap sa wikang dayalek ay ayon sa rehiyon, lalawigan, o bayan na kinaroroonan.

Halimbawa ng Dayalek

Ang pangungusap na “Anong pangalan mo” ay maaaring sabihin sa iba’t ibang dayalek.

  • Tagalog: Anong pangalan mo?
  • Kapampangan: Nanong lagyu mo?
  • Ilokano: Anya ti nagan mo?
  • Waray: Hino ang ngaran mo?
  • Bisaya: Unsa imu ngalan?
  • Cebuano: Kinsay imong ngalan?
  • Hilgaynon: Ano ang imo ngalan?
  • Bicolano: Ano ang ngaran mo?
  • Tausug: Unu ing ngan mo?

More Info: Halimbawa, Kahulugan at Tatlong Uri ng Dayalek

Idyolek

Kahit mayroong pamantayang itinuturo sa pagsasalita, nagkakaroon pa rin ng pagkakaiba ang bawat indibidwal ng kanilang paraan para bigkasin ang mga ito. Ganito ang konsepto ng idyolek. Nakaayon ito sa istilo sa pagpapahayag at pananalita. Karaniwang naririnig ito sa mga sikat na personalidad na nag-iiwan ng marka sa pagbitaw ng kanilang linya sa mga programa at pelikula nila.

Halimbawa ng Idyolek

  • “Hindi kita tatantanan!” -Mike Enriquez
  • “May tama ka!” -Kris Aquino
  • “Walang himala!” -Nora Aunor
  • “Lumipad ang aming team…” -Jessica Soho
  • “Handa na ba kayo?” -Korina Sanchez
  • “I am sorry.” -President Gloria Macapagal-Arroyo
  • “Char-char lang mga momshie.” -Melai Cantiveros
  • “Bawal ang sad dapat happy!” -Ryzza Mae Dizon
  • “Ansabeeeehhh?” -Vice Ganda
  • “May ganun?” -Mr. Fu

More Info: Halimbawa at Kahulugan ng Idyolek

Sosyolek

Naipapangkat din ang mga tao ayon sa kanilang personalidad, kasarian, at katayuang socio-ekonomiko. Ang pagkakapangkat na ito ay nagbubunga rin ng kanilang sariling paggamit at pagbigkas ng mga salita na tinatawag na sosyolek o sosyalek. Ito ay tinatawag ding pansamantalang Barayti lamang dahil ginagamit lamang ito ayon sa uri ng taong kausap at sisiguruhing kaya niyang intindihin at unawain ang ginagamit na wika. Kadalasan ding umuusbong ang Barayting ito ayon sa napapanahong uri ng pagsasalita tulad ng bekimon at jejemon.

Halimbawa ng Sosyolek

  • Mga repa, nomo na. Walwal na! (Jeproks/ balbal)
  • Si Yorme, maraming nahuli, mga etneb. (Salitang kanto/ pinauso ni Mayor Isko Moreno)
  • Eow pfouh? Muztah nah? (Jejemon)
  • Echoserang frog ka. Chinorva mo akez. (Bekimon/ Gay Linggo)
  • Anong chenes mo sa inispluk mo? (Bekimon/ Gay Linggo)
  • OMG! So init naman here. I can’t! (Conyo language)
  • So haba naman ng pila. I am so inip na. (Conyo language)
  • Ayan na ang mga Hathor. Sugod mga sang’gre! (Fans ng Encantadia)
  • BTW, JWU. Need something to do. BRB. (Millennial online language)
  • Mag-online ka na para makita ko ang OOTD mo. (Millennial online language)

More Info: Halimbawa at Kahulugan ng Sosyolek

Ekolek

Ang pamilya ang pinakamaliit at pinakamahalagang yunit ng isang pamayanan. Ito rin ang dahil kung bakit kahit sa loob ng tahanan ay nakagagawa ng kani-kanilang paraan para gamitin ang banggitin ang mga salita. Ang Barayting ekolek ay tumutukoy sa mga salita at wikang ginagamit sa loob ng tahanan at kadalasang tumatatak sa mga bata. Ito rin ay ang ginagamit sa pakikipag-usap araw-araw.

Halimbawa ng Ekolek

  • Mom, dad/ Nanay, tatay/ Mommy, daddy/ Ma, pa
  • pamingganan/ platuhan/ lagayan ng kubyertos
  • CR/ banyo/ kubeta/ palikuran
  • itaas/ second floor
  • mamam/ tubig
  • am-am/ kain
  • diko/ ditse/ sangko/ sanse/ ate/ kuya
  • baby/ bunso
  • lola/ granny/ mamu/ la/ inang
  • lolo/ granpa/ Papu/ lo/ itang

More Info: Halimbawa at Kahulugan ng Ekolek

Etnolek

Mayroon namang mga salitang likas at naging pagkakakilanlan na ng mga pangkat etniko sa bansa. Ang tawag sa Barayting nabuo nila ay etnolek. Batay ito sa mga etnolonggwistong pangkat sa Pilipinas. Ang mga salitang ito ay kadalasang likas sa kanila ngunit naging tanyag na rin para sa ibang lahi o pangkat.

Halimbawa ng Etnolek

  • Adlaw – araw, umaga
  • Bagnet – sitsarong gawa sa Iloko
  • Vakuul – pantakip sa ulo ng mga taga-Batanes o Ivatan
  • Palangga – mahal, iniirog, sinta
  • Banas – mainit, maalinsangan, pagkayamot
  • Batok – tradisyonal na paraan ng pagta-tattoo mula sa Kalinga
  • Dugyot – marumi
  • Kalipay – ligaya, saya, tuwa
  • Magayon – maganda, kaakit-akit
  • Ambot – ewan, hindi ko alam

More Info: 20 Halimbawa at Kahulugan ng Etnolek

Creole

Kasama rin sa Barayti ng wika ang pagkakahalo ng wika o salita ng mga indibidwal mula sa magkaibang lugar o bansa. Ang tawag dito ay creole. Nag-umpisa raw ang konsepto ng mga wikang creole noong ika-17 hanggang ika-18 siglo kung saan laganap ang pagsakop sa iba’t ibang bansa. Sa Pilipinas, ang wikang Kastila ang pinakamaimpluwensiya sa lahat dahil 333 taon tayong nasakop ng mga ito. Nagkaroon pa nga ng isang wikang lokal na halaw sa pinagsamang wikang Tagalog at Kastila, ang Chavacano na sinasalita sa ilang bahagi ng Cavite at Zamboanga.

Halimbawa ng Creole

Mga kataga at pangungusap sa wikang Chavacano

  • “De donde lugar tu?” (Taga-saan ka?)
  • “Adios!” (Paalam)
  • “Buenos dias!” (Magandang umaga!)
  • “Buenas noches.” (Magandang gabi.)
  • “Mi nombre?” (Ang pangalan ko?)
  • “Gracias!” (Salamat)
  • “Nada!” (Wala)
  • “Habla usted Chavacano?” (Nagsasalita ka ba ng Chavacano?)
  • “Ama yo contigo” (Ganito kita kamahal)
  • “Cuanto este?” (Magkano ito?)

More Info: 20 Halimbawa at Kahulugan ng Creole

Pidgin

Mayroon namang Barayti ng wika na walang pormal na estruktura. Tinatawag na pidgin ang mga wikang ginagamit ng dalawang indibidwal mula sa magkaibang bansa upang magkaintindihan. Kung sa salitang kolokyal, masasabing ang ganitong usapan ay ‘maitawid lamang,’ Tinagurian din ang pidgin bilang “nobody’s native language ng mga dayuhan. Itinuturing din ito bilang ‘make-shift’ language o wikang pansamantala lamang. Gayunman, kahit na kulang-kulang ang mga ginagamit na salita at pandugtong, nananatiling mabisa ito sa pagtatalastasan ng dalawang tao mula sa magkaibang lahi.

Maituturing na pinakatanyag na halimbawa ng pidgin ay ang English carabao ng mga Pilipino o pagsasalita ng wikang English nang hindi tuwid o hindi wasto. Isa ring halimbawa ay ang barok na Filipino ng mga Chinese na naninirahan sa bansa.

Halimbawa ng Pidgin

  • “You go there… sa ano… there in the banyo…” (English carabao)
  • “Ako benta mga prutas sa New Year para swerte.” (Chinese na sumusubok mag-Filipino)
  • “What’s up, madrang piporrrr…” (Koreanong si Ryan Bang sa kaniyang programa)
  • “Ikaw bili sa kin daming tikoy…” (Chinese na sumusubok mag-Filipino)
  • “I am… you know!” (English carabao)
  • “Ako wara masamang barak… / Ako walang masamang balak…” (Japanese na nagta-Tagalog)
  • “Ako punta kwarto wag na ikaw sama…”
  • “Ako lugi na wag ka na tawad…”
  • “Are you foreigner? Where?”
  • “Don’t me. Don’t us…”

More Info: 20 Halimbawa at Kahulugan ng Pidgin

Register

May mga uri naman ng wikang ginagamit lamang sa isang partikular o espisylaisadong domain. Ang Barayting ito ay tinatawag na register. May tiyak na pakahulugan ang mga salitang ginagamit dito na tanging ang mga taong kabilang sa isang partikular na pangkat lamang ang nakaiintindi o nakauunawa. May tatlong uri ng dimensyon ang Barayting register.

  1. Field o larangan – ito ay tumutukoy sa larangan o kabuhayan ng taong gumagamit nito. Masasabi ring ang ‘jargon’ ng mga larangan o field ay kasama sa dimensyong ito
  2. Mode o modo – nababatid kung paano isinagawa ang komunikasyon
  3. Tenor – nakaayon naman ito sa relasyon ng mga gumagawa ng komunikasyon o pag-uusap

Halimbawa ng Register

  • ENT (ears, nose, and throat) – medical jargon
  • MSMEs (micro small medium enterprises) – business jargon
  • AWOL (absence without leave) – military jargon
  • Wer na u, dito na me? – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
  • Hu u? txtbak – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
  • Lowbat na me – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
  • Erpats, alaws na tayo makain. – mga salitang binabaligtad
  • OOTD (outfit of the day) – internet jargon
  • BP (blood pressure) – medical jargon
  • p4saLod n@m4n pl3ase!! – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino

More Info: 30 Halimbawa at Kahulugan ng Register o Rejister

Tandaan

Ang pagkakaiba o Barayti ng wika ay maaring maging daan ng pagkakaunawaan at pagkakasalungat ng mga taong gumagamit ng wika. Ang mahalaga ay matutuhunan ng bawat isa na galangin ang pagkakaiba dahil salamin ito na ang wika natin ay mayaman at dinamiko.